Tenkis davası mirasçıların miras hakları ihlal edildiğinde açabilecekleri dava türlerinden biridir. Tenkis davası Türk Medeni Kanunu'nun 560. Maddesinde "Saklı paylarının karşılığını alamayan mirasçılar, mirasbırakanın tasarruf edebileceği kısmı aşan tasarruflarının tenkisini dava edebilirler." şeklinde ifade edilmiştir.
Tenkis Davasının Şartları
1-) Mirasbırakanın tasarruf özgürlüğünün aşılması
Türk Medeni Kanunu'na göre mirasbırakanın belirli ölçüde tasarruf özgürlüğü bulunurken, mirasçıların da saklı pay hakkı bulunmaktadır. TMK 505/1 uyarınca saklı paylı mirasçılar, mirasbırakanın eşi, anne ve babası ile altsoyudur. Mirasbırakanın tasarruf özgürlüğü saklı paylı mirasçılarının saklı paylarıyla sınırlıdır. Mirasbırakan saklı paylı mirasçılarının saklı payına dokunmadan malvarlığı üzerinde serbestçe tasarruf etme hakkına sahiptir. Tenkis davasının açılabilmesi için saklı paylı mirasçının saklı payının ihlal edilmesi gerekmektedir. TMK m. 506'da saklı paylı mirasçılar ve saklı pay oranları belirtilmiştir.
Saklı pay aşağıdaki oranlardan ibarettir:
"1. Altsoy için yasal miras payının yarısı,
2. Ana ve babadan her biri için yasal miras payının dörtte biri,
1…I
4. Sağ kalan eş için, altsoy veya ana ve baba zümresiyle birlikte mirasçı olması hâlinde yasal miras payının tamamı, diğer hâllerde yasal miras payının dörtte üçü."
Tenkis davasının tarafları
Davacılar: Saklı payları ihlal edilen saklı paylı mirasçılar, mirasbırakanın tasarruf edebileceği kısmı aşan tasarrufların tenkisi için dava açabilirler. Ayrıca TMK m. 562'de mirasçıların alacaklılarının da tenkis talep edebileceği belirtilmiştir.
"Mirasbırakan, tasarruf edebileceği kısmı aştığında, saklı payı zedelenen mirasçı, iflâsı hâlinde iflâs dairesinin veya mirasın geçtiği tarihte kendisine karşı ellerinde ödemeden aciz belgesi bulunan alacaklıların ihtarına rağmen tenkis davası açmazsa, iflâs idaresi veya bu alacaklılar, alacaklarının elde edilmesi için gerekli olan oranda ve mirasçıya tanınan süre içinde tenkis davası açabilirler."
Mirası reddeden, mirastan yoksun olan ve mirasçılıktan çıkarılan kimseler mirasçı sıfatını haiz olmadığı için tenkis davası da açamazlar fakat mirasçılıktan çıkarılanın alt soyu mirasçılıktan çıkarılan kimse mirasbırakandan önce ölmüş gibi saklı payını isteyebilir.
Davalılar: Tenkis davası saklı paylı mirasçıların saklı paylı mirasçıların saklı payını ihlal eden kazandırmaların lehine yapıldığı kişilere karşı açılabilecektir. Ayrıca tenkise tabi malvarlığının 3. Kişilere devredilmesi halinde 3. Kişiye yapılan devrin tenkis davasından kaçınma amacını taşıması ayrıca 3. Kişinin bu amacı bilerek tenkise konu kazandırmayı devralması halinde de tenkis davası 3. Kişiye yöneltilebilecektir.
Tenkis davasına süreler
Tenkis davası açma hakkı, mirasçıların saklı paylarının zedelendiğini öğrendikleri tarihten başlayarak bir yıl ve her hâlde vasiyetnamelerde açılma tarihinin, diğer tasarruflarda mirasın açılması tarihinin üzerinden on yıl geçmekle düşer.
Bir tasarrufun iptali bir öncekinin yürürlüğe girmesini sağlarsa, süreler iptal kararının kesinleşmesi tarihinde işlemeye başlar.
Tenkis iddiası, def’i yoluyla her zaman ileri sürülebilir.
Tenkis davasına tabi kazandırmalar
Aşağıdaki karşılıksız kazandırmalar, ölüme bağlı tasarruflar gibi tenkise tâbidir:
1. Mirasbırakanın, mirasçılık sıfatını kaybeden yasal mirasçıya miras payına mahsuben yapmış olduğu sağlararası kazandırmalar, geri verilmemek kaydıyla altsoyuna malvarlığı devri veya borçtan kurtarma yoluyla yaptığı kazandırmalar ya da alışılmışın dışında verilen çeyiz ve kuruluş sermayesi,
2. Miras haklarının ölümden önce tasfiyesi maksadıyla yapılan kazandırmalar,
3. Mirasbırakanın serbestçe dönme hakkını saklı tutarak yaptığı bağışlamalar ve ölümünden önceki bir yıl içinde âdet üzere verilen hediyeler dışında yapmış olduğu bağışlamalar,
4. Mirasbırakanın saklı pay kurallarını etkisiz kılmak amacıyla yaptığı açık olan kazandırmalar.
Muris Muvazaası Davasının Tenkis Davası ile karşılaştırılması
Muvazaa tarafların bir işlem yapıp onun geçersizliği veya onun yerine başka bir işlemin geçerli sayılacağı hususlarında anlaşmalarına denir. Muvazaada görünürdeki işlem tarafların gerçek iradesine uygun olmaduğı için geçersizdir. Ancak tenkise tabi kazandırmada yapılan işlemin geçersizliğinden değil, yapılan tasarrufun mirasçıların saklı paylarını ihlal etmesinden bahsedilir. Tenkis davasını ancak saklı payı ihlal edilen saklı paylı mirasçılar açabilirken, muris muvazaası davasını bütün mirasçılar açabilir.
Miras hakkınızın korunması ve adil bir paylaşım için hukuki destek almak isterseniz, bizimle iletişime geçebilirsiniz.
