Denkleştirme Kavramı
Mirasbırakanın sağlığında yasal mirasçılarından birine veya birkaçına bazı kazandırmalarda bulunması ve bu kazandırmaların yasal mirasçıların ekonomik bağımsızlıklarına yardım etmesi söz konusu olabilir. Bu durum mirasçılar arasında eşitliği bozar. Bu sebeple, sağlararası kazandırmalar yoluyla mirasçılar arasında oluşabilecek eşitsizliği gidermek amacıyla miras hukukunda denkleştirme kavramı düzenlenmiştir.
Denkleştirme talebinin şartları
A. Sağlararası bir kazandırma olmalı
Denkleştirmeden bahsedilebilmesi için ilk şart kazandırmanın mirasbırakanın sağlığında yapılmış olmasıdır.
B. Kazandırma ivazsız (karşılıksız) olmalı
Bir kazandırmanın denkleştirmeye tabi olabilmesi için söz konusu kazandırmanın ivazsız olması gerekmektedir.
C. Kazandırma yasal mirasçılara yapılmış olmalı
D. Kazandırma miras payına mahsuben yapılmış olmalı
Yasal mirasçılardan birine yapılmış olan kazandırmanın denkleştirme konusu olabilmesi için bir diğer şart kazandırmanın miras hissesine mahsuben yapılmış olmasıdır. Zira, mirasbırakanın altsoyu lehine yaptığı kazandırmalar, aksi mirasbırakan tarafından açıkça belirtilmediği sürece miras payına mahsuben yapılmış sayılır.
Denkleştirmeye tabi kazandırmalar
Mirasbırakanın çeyiz veya kuruluş sermayesi vermek ya da bir malvarlığını devretmek veya borçtan kurtarmak ve benzerleri gibi karşılık almaksızın altsoyuna yapmış olduğu kazandırmalar, aksi mirasbırakan tarafından açıkça belirtilmiş olmadıkça, denkleştirmeye tâbidir.
Kanunen denkleştirmeden muaf tutulan kazandırmalar
Olağan hediyeler ile evlenme sırasında yapılan geleneğe uygun giderler denkleştirmeye tabi değildir. Hediye, kişiye ekonomik bağımsızlığını kandırma amacı taşımadan yapılan kazandırmalardır. Doğum günü hediyeleri veya çeyiz vehayut mirasbırakanın altsoyuna özel bir günün anısına aldığı olağan hediyeler denkleştirmeye tabi değildir.
Denkleştirmenin gerçekleştirilmesi
Geri vermekle yükümlü olan mirasçı, dilerse aldığını aynen geri verir; dilerse payından fazla olsa bile değerini miras payına mahsup ettirir. Denkleştirme yükümlüsü, aynen iade etme yolunu seçerse kendisine bağışlanan malı terekeye iade eder. Denkleştirme yükümlüsü mahsuben denkleştirmeyi tercih ederse kendisine kazandırılan malvarlığı miras payından fazla ise fazlalığı mirasçılara öderi az ise eksik kalan miktari terekeden talep eder.
Denkleştirme davasında süreler
Mirasta denkleştirme istemi mirasın paylaştırılmasına kadar talep edilebilir. Mirasın taksimi halinde ise taksimin yapılmasından itibaren on yıllık zamanaşımı süresi içerisinde mirasta denkleştirmenin istenmesi gerekir.
Denkleştirme davasında ispat
Denkleştirme davasında ispat yükü denkleştirmeyi talep eden mirasçıdadır. Denkleştirmeyi talep eden mirasçı, mirasbırakanın denkleştirmeye tabi bir malını devrettiğini isspat etmelidir. Yargıtay bazı kararlarında TMK 649/2 hükmü gereği yapılan kazandırmanın miras payına mahsuben olmadığınını ispatlama yükümlülüğünün kendisine kazandırma yapılan altsoya düştüğünü ifade etmiştir.
Denkleştirme davası ile Tenkis davasının karşılaştırılması
Tenkis davasındaki amaç saklı payları illal olan saklı paylı mirasçıların haklarını korumaktır. Buna karşılık Denkleştirme davasındaki amaç mirasbırakanın tenkise tabi olmayan ancak miras payını ihlal eden kazandırmaların terekeye iade edilmesi suretiyle mirasçıların haklarının korunmasıdır. Denkleştirmeye tabi kazandırma tümüyle terekeye iade edilirken, tenkise tabi kazandırmanın sadece saklı payı ihlal edilen kısmı indirilir.
